Sprawdzanie dokładności podziałki, skoku i linii zębów ślimaka

Pomiar bezwzględnej wielkości podziałki ślimaków walcowych odnosi się z reguły do podziałki osiowej, natomiast sprawdzenie równomierności podziałek może w równym stopniu dotyczyć pomiarów podziałek osiowych, jak i czołowych.

Do pomiaru podziałki osiowej służyć może przyrząd pokazany na rysunku. Zasadę pomiaru podziałki na tym przyrządzie wyjaśnia sam schemat. Rozpoczynając pomiar suport pomiarowy dosuwa się do ślimaka tak, aby końcówka pomiarowa oparła się o bok zęba. Najlepiej aby było to w okolicy powierzchni podziałowej. Czujniki 10 i 9 nastawia się na zero. Następnie końcówkę pomiarową przesuwa się tak, aby oparła się o następny bok zęba. Zachowanie tego samego położenią końcówki pomiarowej w kierunku promieniowym kontrolowane jest czujnikiem 10. Wielkość przesunięcia osiowego zaś, które jest równorzędne z podziałką osiową, mierzy się zmieniając stos płytek wzorcowych 7 oraz odczytując wskazania czujnika 9.

Zaletą wyżej opisanego sposobu pomiaru jest możność dokonywania pomiarów w każdym miejscu ślimaka. Dobierając bowiem odpowiedni stos płytek wzorcowych 7 można końcówkę pomiarową przesunąć w dowolne położenie na całej długości ślimaka.

Na rysunku pokazano pomiar podziałki na innym przyrządzie, przedstawionym w całości na rysunku. Mierzony ślimak, jak poprzednio, umieszczony jest w kłach przyrządu. Suport pomiarowy, jak widać z rysunku, ma tylko przesuw promieniowy. Na suporcie znajdują się dwie końcówki: jedna stała, druga — pomiarowa — ruchoma. Końcówka pomiarowa stanowi zakończenie dźwigni dwuramiennej, o której drugi koniec opiera się końcówka czujnika. Jeśli więc za pomocą płytek wzorcowych nastawi się odległość końcówek dokładnie na wymiar podziałki, a czujnik nastawi się na zero — przyrząd jest gotów do pracy. Jakiekolwiek odchylenia mierzonej podziałki od podziałki nastawionej za pomocą płytek wzorcowych sygnalizują wychylenia czujnika. Przyrząd, jak wynika z opisu, jest bardzo prosty i wygodny w użyciu, nie ma jednak przesuwu osiowego. Aby więc umożliwić przynajmniej sprawdzenie odchyłek podziału w uzębieniu ślimaka, przyrząd zaopatrzony jest w tarczę podziałową oraz urządzenie zatrzaskowe. Na tarczy podziałowej znajduje się zabierak, który powoduje, że wraz z tarczą obraca się również sprawdzany ślimak. Tarcza podziałowa ma na obwodzie tyle wycięć, ile zębów ma ślimak. Za pomocą tarczy podziałowej sprawdza się równomierność podziału na obwodzie, a tym samym dokładność podziału, jaką zachowano przy szlifowaniu ślimaka.

Na rysunku przedstawiono schemat stolika pomiarowego uniwersalnego przyrządu do pomiaru wszelkiego rodzaju kół zębatych. Stolik ma dwie końcówki pomiarowe. Jedna przymocowana jest do przesuwnego korpusu i znajduje się pod stałym obciążeniem, wywołanym przez ciężarek, zaznaczony na rysunku. Tego rodzaju urządzenie zapewnia stały, niewielki nacisk pomiarowy między zębem ślimaka i stałą końcówką pomiarową. Drugą końcówkę dociska sprężyna śrubowa. Jak widać z rysunku, ruchy tej końcówki przenoszą się bezpośrednio na końcówkę czujnika. Odległość końcówek pomiarowych nastawia się za pomocą stosu płytek wzorcowych. Układ końcówek pomiarowych jest więc typowy dla przyrządu służącego do pomiaru podziałki uzębienia w kołach zębatych. W kołach walcowych stosuje się jednak niekiedy przyrządy ręczne.

Do sprawdzania ślimaków natomiast nie powinno się stosować przyrządów ręcznych. Do ślimaków powinno stosować się jedynie przyrządy, które zapewniają określone położenie płaszczyzny pomiaru. Warunek ten spełnia przyrząd, którego stolik pomiarowy został wyżej omówiony.

Do pomiaru podziałki ślimaka obok przyrządów czujnikowych można stosować również przyrządy optyczne, jak mikroskop lub projektor. Zakres zastosowania i dokładność pomiarów na tego rodzaju przyrządach zostały już scharakteryzowane przy omawianiu pomiarów zarysu zęba.

Pomiar skoku ślimaka odbywa się zarówno na przyrządach czujnikowych, jak i na przyrządach optycznych, zupełnie tak samo jak pomiar podziałki i dlatego nie wymaga żadnych dodatkowych komentarzy. Inaczej nieco przedstawia się sprawa sprawdzania linii zęba. Podzialka względnie skok ślimaka określają wprawdzie zupełnie jednoznacznie linię zęba, jednak pomiar podziałki może nie ujawnić błędów falistości linii zęba, co dla bardzo dokładnych ślimaków lub frezów ślimakowych może mieć dość istotne znaczenie.

Pomiar linii zęba przeprowadzać można w różny sposób. Istnieją maszyny pomiarowe, w których końcówkę przesuwa się w czasie pomiaru równolegle do osi ślimaka, podczas gdy ślimak obraca się dookoła osi. Przesuw końcówki mierzony jest jednym ze sposobów stosowanych do pomiaru długości, kąt obrotu zaś odczytuje się na skali optycznej głowicy podziałowej. Tego rodzaju urządzenie nie zapewnia wprawdzie ciągłości pomiaru, ale może być łatwo wykonane jako składające się z optycznej głowicy podziałowej oraz urządzenia czujnikowego, przesuwanego skokami dzięki wymiennym stosom płytek wzorcowych. Innym rozwiązaniem służącym do kontroli linii zęba są przyrządy wyposażone we wzorcowy ślimak lub wzorzec linii śrubowej.